Wij roepen de overheid hierbij op om permanente stralingsarme woongebieden mogelijk te maken door landelijk beleid en handelingsperspectieven voor gemeenten vast te stellen. Stralingsarme woongebieden worden steeds schaarser, terwijl de behoefte daaraan juist steeds groter wordt. Wij zien goede oplossingsmogelijkheden, die wij onderstaand zullen toelichten.

Een toenemend aantal mensen ervaart gezondheidsklachten door straling van zendmasten, wifi en smartphones. Volgens schattingen betreft dit 3 tot 7% van de bevolking. Als je gezondheidsklachten ervaart door straling, dan is het van het allergrootste belang dat je blootstelling aan straling vermijdt. In een wereld die steeds digitaler en draadlozer wordt, is dat een enorme opgave. Vanwege de komst van steeds meer nieuwe zendantennes en wifi, moeten deze mensen steeds maar weer opnieuw verhuizen, terwijl er steeds minder plekken zijn waar zij nog naar toe kunnen. Ze worden buitengesloten en kunnen niet meer meedoen aan de samenleving, terwijl ze dat juist wel heel graag willen.

Wij stellen daarom voor om op diverse locaties in Nederland permanente stralingsarme woongebieden te gaan realiseren. Het idee daarbij is dat mensen die stralingsarm willen wonen gezamenlijk op een specifieke locatie gaan wonen, waardoor het voor overheden en telecomaanbieders voor die locaties niet nodig is om te zorgen voor een intensieve draadloze dekking. Ook de groep mensen die niet zozeer vanuit gezondheidsoverwegingen, maar vanuit bijvoorbeeld de wens om in harmonie met de natuur te leven, zouden in zo’n stralingsarm gebied terecht kunnen. Het is belangrijk dat er keuzevrijheid blijft bestaan.

Vanwege regionale gebondenheid komt er bij voorkeur in iedere provincie tenminste één stralingsarm woongebied. Voor urgente situaties is het van belang dat er op korte termijn al een eerste woonlocatie beschikbaar komt. Wij denken dat dit prima te realiseren valt. Dus de vraag is eigenlijk vooral: Waarom niet? Het levert juist vele voordelen op. Wat is er op tegen als gelijkgestemde mensen gezamenlijk in een stralingsarm gebied willen wonen? 

Stralingsarme woongebieden

Het belangrijkste criterium voor een stralingsarm woongebied is uiteraard dat het gebied stralingsarm is én blijft. Er is een verschil tussen stralingsarm en stralingsvrij. Het fenomeen stralingsvrij houdt in dat er helemaal geen straling aanwezig is op een locatie. Dat is tegenwoordig bijna niet meer te vinden in Nederland en dat hoeft ook niet. Onze wens is een stralingsarme locatie. Dit betekent een locatie met een zeer beperkte hoeveelheid straling van zendantennes. Om 112 te kunnen bellen is bijvoorbeeld maar heel weinig mobiele dekking nodig, dus dat zal in veruit de meeste gebieden geen probleem zijn. Ook wij vinden het uiteraard belangrijk dat het alarmnummer gebeld kan worden in geval van nood. Een ander belangrijk punt is de gewenste beschikbaarheid van internet en telefonie: dat kan beter, veiliger en sneller op een bekabelde wijze. Dus stralingsarm wil niet zeggen “geen internet”.

Bij stralingsarm denken wij qua richtlijn aan een maximale stralingsbelasting van 10 microwatt per vierkante meter conform de SBM 2015-normen. Deze blootstellingsnormen zijn aanzienlijk lager dan de richtlijnen van de ICNIRP die de Nederlandse overheid hanteert. In de praktijk zal dit, afhankelijk van de specifieke situatie, neerkomen op een afstand tot lokale zendmasten van ten minste 500 meter tot 1 kilometer. We denken daarbij vooral aan een “groen” buitengebied met veel bomen en bosschages er omheen. Bomen houden namelijk heel goed straling tegen en vormen daardoor een natuurlijke buffer.

Daarnaast heeft het gebied bij voorkeur weinig inwoners, bebouwing, industrie en wegen en is de locatie zelf ten minste één hectare groot zodat deze groep mensen ook in de buitenlucht kan verblijven en enige beweeg- en leefruimte heeft. Verder dient het gebied geschikt te zijn (of gemaakt te kunnen worden) voor bewoning en bij voorkeur ook voor desgewenst (kleinschalige) werkactiviteiten. Bewoning kan zowel groepswonen zijn, als individuele wooneenheden en naast permanente ook tijdelijke woonoplossingen. Dat zou ook kunnen in combinatie met andere doelgroepen, denk aan jongeren en tiny houses (mits stralingsarm).

Een stralingsarm woongebied zou bijvoorbeeld een mooie invulling kunnen zijn voor de agrarische terreinen (met of zonder bebouwing) die momenteel in grote hoeveelheden vrijkomen en waarvoor een nieuwe bestemming gevonden moet worden. Verder kan ook gedacht worden aan een leegstaand of binnenkort leegkomend klooster, fort, zorgcomplex, rijksmonument, landgoed of locatie in het buitengebied waar een nieuwe of betere invulling voor wordt gezocht, of een relevante locatie in de portefeuille van het Rijksvastgoedbedrijf.

Mogelijkheden in wet- en regelgeving

De Rijksoverheid heeft vastgesteld dat telecomaanbieders op 98% van de oppervlakte van elke Nederlandse gemeente mobiele dekking moeten realiseren. In het besluit van de Staatssecretaris van EZK van 6 maart 2020 (WJZ/20062913, Toelichting, artikel 3.8.2) staat te lezen dat er voor deze dekkingseis een uitzonderingspositie is gecreëerd voor de Natura 2000-gebieden; de gebieden die vallen onder de bescherming voor radioastronomie en voor de buitenwateren. “In deze gebieden hoeft niet voldaan te worden aan de dekkingseisen. De 98% dekkingseis geldt dan voor het resterende grondgebied van een gemeente.”

Ons voorstel is om aan deze uitzonderingsposities de ‘stralingsarme woongebieden’ toe te voegen. Binnenkort zal het wetsvoorstel Telecomcode besproken worden in de Tweede Kamer, dus dit is een goed moment om deze aanvulling daar gelijk in mee te nemen. Er kunnen gezamenlijk afspraken gemaakt worden wat de exacte criteria zijn van een ‘stralingsarm woongebied’. Te denken valt aan een kwaliteitskeurmerk of een registratieregister, zodat duidelijk is welke gebieden hier onder vallen.

Indien de Rijksoverheid op deze wijze geen uitzonderingspositie wil realiseren voor de stralingsarme woongebieden, kan in ieder geval de 2% niet-dekkingsplicht hiervoor benut worden. Het nadeel van deze oplossing is dat de stralingsarme woongebieden dan ten koste gaan van de 2% niet-dekkingsplicht. Aangezien er altijd plekken binnen gemeenten over blijven waar dekking redelijkerwijs niet realiseerbaar is, kan dit onwerkbare situaties opleveren. In het Toezichtarrangement Mobiele Communicatie van 3 maart 2020 zijn sancties opgenomen voor telecomproviders die niet aan de 98% dekkingsverplichting voldoen (van dwangsommen tot uiteindelijk intrekking van de vergunning). De stralingsarme gebieden kunnen hierdoor dus tot frictie tussen gemeenten en telecomaanbieders leiden. Het realiseren van de eerder genoemde uitzonderingspositie heeft dan ook sterk de voorkeur.

In gesprek met Mona Keijzer

Staatssecretaris Mona Keijzer heeft de stralingsbewuste organisaties Stichting EHS, CPLD Vereniging en burgercollectief StralingsBewust.info uitgenodigd voor een gesprek met haar over de maatschappelijke bezorgdheid over straling. Dit gesprek heeft op 10 juni 2020 plaats gevonden bij het Ministerie van EZK in Den Haag, waarbij ook diverse beleidsmedewerkers aanwezig waren. Een van de gespreksonderwerpen was de schrijnende situatie van mensen die gezondheidsklachten ervaren door straling en de noodzaak tot het realiseren van stralingsarme woongebieden.

De staatssecretaris nam de problematiek serieus en gaf aan dit te willen bespreken met de bewindspersonen van het Ministerie van VWS, vanwege de gezondheidsaspecten, en het Ministerie van Binnenlandse Zaken, vanwege de betrokkenheid van gemeenten en provincie. Ze heeft ons gevraagd om een overzicht van concrete oplossingen voor haar op een rijtje te zetten en gaf aan met ons in gesprek te willen blijven en open te staan voor een vervolg. Op 7 juli 2020 hebben wij de brief met de door ons voorgestelde oplossingen aan haar doen toekomen, waaronder ook het voorstel voor de eerdergenoemde uitzonderingspositie voor stralingsarme woongebieden. We verwachten na het zomerreces hier gezamenlijk verder invulling aan te kunnen geven.

Burgerinitiatief Stralingsbewust Wonen

In maart 2020 is burgerinitiatief Stralingsbewust Wonen opgericht om stralingsarme woongebieden te gaan realiseren. We zijn momenteel aan het zoeken naar potentiële woongebieden in Nederland die stralingsarm zijn. Daarnaast hebben we afgelopen jaar een uitgebreid interesseformulier op onze website geplaatst om inzicht te krijgen in hoeveel mensen hier serieuze interesse in hebben, hoe de woongemeenschappen er uit zouden kunnen zien en wie er mee willen helpen in het realiseren hiervan.

Er hebben zich 511 potentiële bewoners voor stralingsarme woongebieden in Nederland aangemeld (stand per 30 april 2021). De leeftijden van de geïnteresseerden lopen uiteen van 24 tot 73 jaar; van jonge gezinnen tot gepensioneerden. Van de aanmeldingen is ongeveer een derde een aanmelding met een of meer (jonge) kinderen. Het betreft een diverse groep enthousiaste mensen met veel ideeën, kennis, ervaring en kwaliteiten. Zodra we meer bekendheid gaan geven aan dit initiatief, zal dat aantal ongetwijfeld nog flink gaan groeien. Daarnaast hebben we inmiddels een uitgebreid netwerk aan samenwerkingspartners en experts op het gebied van het feitelijk oprichten en inrichten van nieuwe woongemeenschappen.

Gemeenten zijn geïnteresseerd

Ook gemeenten blijken interesse te hebben. Op 29 mei 2020 hebben we vanuit burgerinitiatief Stralingsbewust Wonen aan alle 355 gemeenten een brief gestuurd met de vraag of er in hun gemeentegebied stralingsarme locaties beschikbaar zijn en of ze een stralingsarm woongebied mogelijk willen maken. We hebben tientallen reacties gehad van gemeenten die de problematiek herkennen en die aangeven open te staan voor dergelijke oplossingsgerichte burgerinitiatieven. Tegelijkertijd zien zij zich enorm beperkt door de 98% dekkingsverplichting die hen door de Rijksoverheid wordt opgelegd en missen ze handvatten over hoe zij zo’n gebied mogelijk zouden kunnen maken binnen de huidige wet- en regelgeving.

In allerlei gemeenten zijn nu groepen burgers in gesprek met de gemeenteraad om te bespreken of er stralingsarme woongebieden gerealiseerd kunnen worden. Het is dan ook belangrijk dat er op korte termijn een beleidskader wordt vastgesteld zodat gemeenten weten wat hierin hun handelingsperspectieven zijn.

Nu doorpakken

Samenvattend kunnen we concluderen dat er zeker serieuze interesse is bij burgers om in een stralingsarm woongebied te wonen, dat diverse gemeenten bereid zijn om daar aan mee te werken en dat de Rijksoverheid dit mogelijk kan maken door een uitzonderingspositie te regelen in de Telecommunicatiewet. De verwachting is dat mensen die gezondheidsklachten ervaren door straling zullen opknappen in een stralingsarme omgeving, waardoor ze weer volwaardiger mee kunnen doen aan de samenleving. En dat is in het belang van iedereen. Dus waarom zouden we nog langer wachten om dit probleem op te lossen?

Benodigde randvoorwaarden voor de realisatie van stralingsarme woongebieden zijn o.a.:

1. Vaststellen van handelingsperspectieven voor gemeenten, provincies en telecomaanbieders. Hiervoor kan de uitzonderingspositie of 2% niet-dekkingsplicht benut worden (zie bovenstaand). Te realiseren beleid afstemmen met de Ministeries van Volksgezondheid en Binnenlandse Zaken.
2. Stralingsarme woongebieden regionaal/lokaal een plek geven in de Omgevingsvisie en in de jaarlijkse plaatsingsplangesprekken van de gemeenten met de telecomaanbieders.
3. Gemeenten, provincies en telecomaanbieders dienen stralingsarme woongebieden mogelijk te maken en te respecteren. Dat houdt o.a. in: geen nieuwe zendantennes, bestaande zenders eventueel aanpassen (zenders anders richten) en geen mobiele- of 5G-applicaties in stralingsarm woongebied. De dekking zal altijd voldoende zijn om ter plaatse bijvoorbeeld het alarmnummer 112 te bellen.
4. Overleg faciliteren met gemeenten, VNG, ministerie van Binnenlandse Zaken, telecomaanbieders, Monet en stralingsbewuste organisaties. En overleg bevorderen tussen “naburige gemeentes en telecombedrijven” om indien mogelijk de 2%-gebieden te koppelen, zodat een groter grondoppervlak wordt bereikt.
5. Hulp bij het op korte termijn vinden van een eerste mogelijke locatie. Inventarisatie van zogenaamde “quick win-locaties” (locaties van gemeenten, Rijksvastgoedbedrijf, ministerie van Defensie en LNV, Staatsbosbeheer e.d.).
6. Financiële ondersteuning voor een pilot om een eerste stralingsarm woongebied te realiseren. De Rijksoverheid heeft bij de frequentieveiling, die in juli 2020 heeft plaats gevonden, een bedrag van 1,23 miljard euro ontvangen van de telecomaanbieders. Een deel van dit bedrag zou hiervoor gebruikt kunnen worden.

Mensen die gezondheidsklachten ervaren door straling hebben ook recht op een voor hen gezonde woon- en leefomgeving. En mensen zonder gezondheidsklachten door straling moeten de keuzevrijheid blijven behouden om op basis van een zelf gekozen lifestyle in een stralingsarm gebied te kunnen wonen en leven als zij dat willen.

Wij roepen de overheid en alle politieke partijen hierbij dan ook op om op korte termijn stralingsarme woongebieden mogelijk te maken.

Wij komen daarvoor graag met u in gesprek. U kunt contact met ons opnemen via het contactformulier.

Zie ook:
> Brief verzonden aan alle 355 gemeenten over onze plannen
> Plan Stralingsbewuste Woongemeenschappen en stand van zaken
> Veelgestelde vragen over stralingsbewuste woongemeenschappen

Stralingsbewuste Woongemeenschappen bieden een oplossing voor vele maatschappelijke en sociale vraagstukken in het belang van ons allen!