Sinds het begin van dit schooljaar is het gebruik van mobiele telefoons op lagere en middelbare scholen in Frankrijk volledig verboden. Ze waren al verboden tijdens de lessen, maar nu is het verbod uitgebreid naar de (lunch)pauzes en tussenuren.
Wat dat betreft is Frankrijk een voorloper in het serieus nemen van de nadelige effecten van het overmatige smartphone-gebruik. Daar kan Nederland nog een voorbeeld aan nemen.
Verbod in Frankrijk
Het verbod op mobiele telefoons op scholen was een verkiezingsbelofte van president Emmanuel Macron. En hij hield woord, want inmiddels is het wetsvoorstel een feit. Dit wetsvoorstel verbiedt het gebruik van mobiele telefoons in scholen waar de leerlingen tot vijftien jaar oud zijn. De Franse minister van onderwijs Jean-Michel Blanquer gaf aan dat de regering hiermee ‘een signaal aan de samenleving wil geven’. Volgens Blanquer gaat het er niet om een kruistocht tegen beeldschermen te ontketenen, maar om een ‘verantwoord gebruik’ van nieuwe technologie te bevorderen.
Frankrijk neemt het voorzorgsprincipe heel serieus en is al jarenlang pro-actief bezig om jonge kinderen te beschermen tegen de gevolgen van straling. Naast het verbod op het gebruik van mobiele telefoons op kinderdagverblijven, lagere en middelbare scholen, hebben zij er ook voor gezorgd dat wifi in crèches verboden is, dat de wifi in basisscholen uitgeschakeld moet worden wanneer het niet in gebruik is en dat er zoveel mogelijk bedrade toepassingen gebruikt moeten worden. Bovendien gaat de Franse overheid de bevolking beter informeren over verstandig gebruik van mobiele telefoons en de noodzaak tot het nemen van voorzorgsmaatregelen i.v.m. de effecten van straling op de gezondheid.
En hoe zit dat in Nederland?
Helaas onderneemt de Nederlandse overheid geen voorzorgsmaatregelen om kinderen op school te beschermen tegen de nadelige effecten van het gebruik van smartphones, tablets, wifi en andere draadloze technieken. De lesmethoden op scholen zijn in hoog tempo aan het veranderen. De papieren schoolboeken verdwijnen en de tablets, iPads en digitale schoolborden hebben hun intrede gedaan in de klaslokalen. In Nederland is het aan de scholen zelf om te bepalen wat de gedragsregels zijn, dus hier valt nog een hoop te winnen.
Gelukkig zijn er ook een aantal scholen die deze problematiek wel degelijk serieus nemen. De Vrije Scholen zijn sowieso al meer gericht op het ontwikkelen van individuele en creatieve talenten van kinderen, waardoor wifi en smartphones niet op de voorgrond staan. Zie bijvoorbeeld dit interview met leerkracht Jean-Pierre van Groeningen van Vrijeschool voor basisonderwijs Meander in Nijmegen. Hij nam daar het voortouw om de blootstelling aan elektromagnetische velden binnen de school aanzienlijk te reduceren.
Ook zijn er al diverse scholen met een (gedeeltelijk) mobieltjesverbod. Op de Evangelische Hogeschool in Amersfoort zijn mobiele telefoons bijvoorbeeld helemaal verboden evenals op het Antoon Schellenscollege in Eindhoven. Het Theresialyceum in Tilburg heeft het gebruik van smartphones in klas 1 en 2 verboden en het Marecollege in Leiden heeft mobielloze woensdagen ingevoerd. Hopelijk gaan er nog vele scholen volgen.
Nadelige effecten
Helaas is er in Nederland nog steeds geen consensus over de risico’s van elektromagnetische straling op onze gezondheid. Terwijl de wetenschappelijke bewijzen toch echt overduidelijk aanwezig zijn en zelfs de Raad van Europa oproept tot het toepassen van het voorzorgsprincipe.
Inmiddels is er in Nederland wel consensus over dat het explosieve gebruik van smartphone en social media, naast het gemak, vele andere nadelige effecten heeft. Omdat de berichtenstroom, het nieuwsaanbod en de nieuwe filmpjes eindeloos doorgaan, is de drang om op je mobiele telefoon te kijken groot. Door het altijd maar online ‘moeten’ zijn en de ‘fear of missing out’ worden de hersenen continue overprikkelt en komen niet meer tot rust. Dit leidt o.a. tot concentratieproblemen, oververmoeidheid en slecht slapen. Daarnaast heeft de digitalisering ook (game)verslavingen tot gevolg en is er onder jongeren een opvallende stijging zichtbaar van burn-outs en zelfdoding.
Verder blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC dat te lang op een klein beeldscherm kijken schadelijk is voor kinderogen. Maar liefst 25% van de 13-jarigen is bijziend en kan niet goed in de verte kijken. De ontwikkeling heeft volgens de onderzoekers alles te maken met een verandering in leefstijl. Als je heel veel dichtbij kijkt en heel weinig buiten komt, dan wordt het oog bijziend. Onderzoeker Jan Roelof Polling adviseert dan ook om af te spreken hoeveel tijd ze achter de tablet of telefoon mogen zitten. Ook adviseert hij ouders en scholen om kinderen zoveel mogelijk naar buiten te sturen, ten minste twee uur per dag.
Meer bewegen
Vroeger kwamen kinderen spelenderwijs veel meer in beweging. Ze gingen voetballen, touwtje springen, knikkeren, hutten bouwen, etc. Tegenwoordig zijn kinderen kampioen stilzitten en staren zij vele uren per dag naar schermen.
Ook de Nederlandse Sportraad, de Onderwijsraad en de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving adviseren scholen dat zij kinderen twee keer per dag een half uur moeten laten sporten en bewegen. “Het is niet alleen gezond, kinderen gaan ook beter leren en de cognitieve vaardigheden nemen toe als je af en toe beweegt. […] Naast de gymles is er op veel scholen te weinig initiatief om te bewegen”, zegt Michael van Praag, voorzitter van de Nederlandse Sportraad. “Tijdens de lessen zitten kinderen stil en in de pauzes spelen ze met hun mobiele telefoon. Dat moet veranderen.” Een ander idee is om tijdens de pauzes op de schoolpleinen meer activiteiten aan te bieden. Ook in voor- en naschoolse activiteiten kunnen scholen meer de samenwerking met sportverenigingen opzoeken. Gemeenten zouden moeten helpen met het tot stand brengen van die samenwerking.
Verantwoordelijkheid ouders
Uiteraard hebben ouders ook een eigen verantwoordelijkheid door zelf ook het goede voorbeeld te geven en niet de hele dag met hun eigen smartphone in de weer te zijn. Verschillende wetenschappers, kinderartsen en psychologen zijn van mening dat kinderen tegenwoordig te weinig oogcontact hebben. Als ouders alleen aandacht hebben voor hun smartphone, voelen kinderen zich mogelijk niet gerespecteerd en kunnen ze boos worden. De 7-jarige Emil uit het Duitse Hamburg was het het ook beu dat zijn ouders (en andere volwassenen) voortdurend met hun smartphone bezig zijn en dat zij geen aandacht hadden voor hem. Hij heeft daarom op 8 september jl. een manifestatie georganiseerd waar 200 kinderen aan meededen.
De moeder van Emil zei er het volgende over: “Wij zijn nochtans niet vastgekluisterd aan onze gsm. Maar uiteraard checken we dagelijks meerdere keren onze werkmails, sturen we Whatsapp-berichten en scrollen we eens door Facebook.” Volgens Emil is dat teveel. “Mobiele telefoons storen mij”, zegt hij. “Het lijkt wel of iedereen er constant mee bezig is. Als de telefoon gaat terwijl je met mij speelt, moet je die toch niet opnemen? Bel gewoon later terug. En stuur die berichten ’s avonds, als wij kinderen slapen.” Duidelijke taal!
Zelfs koning Willem-Alexander en Maxima hebben deze zomer een belangrijk signaal afgegeven door publiekelijk te vertellen dat zij voor hun gezin in de vakantie bewust hebben gekozen voor ‘schermloze weken‘.
Ook in Nederland een verbod op mobiele telefoons op school?
De meningen hierover zijn verdeeld, maar er zijn veel argumenten waarom een mobieltjesverbod ook in Nederland toch echt een goed idee zou zijn. Uit een grootschalig onderzoek van DUO (onderdeel van het Ministerie van Onderwijs) bleek eind vorig jaar bijvoorbeeld dat smartphones in de klas leiden tot lagere cijfers en verminderde taal- en leesvaardigheid bij scholieren. Vrijwel alle Nederlandse docenten vinden dat hun leerlingen onder schooltijd te veel tijd op sociale media doorbrengen.
Hoogleraar onderwijspsychologie Paul Kirschner van de Open Universiteit heeft een duidelijke visie. Volgens hem leidt een smartphone, tablet of laptop in de klas te veel af. “Mensen kunnen niet multitasken”, stelt hij. Als het aan hem zou liggen, dan zouden alle scholen hun rug recht houden en per direct een smartphoneverbod invoeren. “Kinderen, maar ook volwassenen, kunnen alle piepjes en pushberichten moeilijk of zelfs niet negeren. Zij voelen zich gedwongen om ernaar te kijken”, legt hij uit. “Dat moet je zeker bij tieners niet gaan stimuleren. Je legt ook geen spuit heroïne voor een junk neer.”
Ook steeds meer ouders, leraren, psychologen, etc. zijn zich hier bewust van en geven aan dat zij ook in Nederland voorstander zijn van een mobieltjesverbod.
Helaas voelt het Ministerie van Onderwijs vooralsnog niets voor een landelijk verbod op telefoons in de klas. Dat betekent dat scholen voorlopig nog uiteenlopende eigen regels hebben voor het gebruik van telefoons. Dat levert een hoop onduidelijkheid en ergernissen op tussen schoolbesturen, leraren, scholieren, en ouders. Het zou natuurlijk veel verstandiger zijn als dit, net als in Frankrijk, wel in wetgeving wordt vastgelegd. En bij minder smartphone-gebruik in de klas is er ook gelijk minder elektromagnetische straling in de ruimte, waardoor er een gezondere leeromgeving ontstaat. Uiteindelijk willen we toch allemaal het beste voor onze kinderen?
Silvia Belgraver
Zie ook: informatiepagina ‘Straling op school’
Waardeer je deze website?
Overweeg dan ook eens om een donatie te doen, zodat de website ook in de toekomst kan blijven bestaan.