Het lijkt zo handig allemaal, draadloos internet en werken op Chromebooks, iPads en mobieltjes. Geen gezeul met boeken, agenda’s en loodzware tassen. Duurzaam, praktisch en toekomstgericht zo klinkt het overal.
Het punt is, het is niet veilig. De Nederlandse overheid prioriteert gebruikersgemak en economische winst al jaren boven gezondheid en verzuimt scholen te informeren over de risico’s. Om blijvende gezondheidsschade te voorkomen zijn dringend maatregelen nodig.
De Raad van Europa en Resolutie 1815
Wereldwijd kan geen wetenschapper of instituut een veilig gebruik van draadloze technologie garanderen. Tegelijkertijd toont de meerderheid van al het onderzoek aan dat dit een milieufactor is met ernstige negatieve biologische effecten, vaak al ver onder de huidige blootstellingsnorm. Desondanks worden bekabelde netwerken mondiaal op grote schaal vervangen door draadloze netwerken. Niet voor niets riep de Raad van Europa haar lidstaten daarom al in 2011 via Resolutie 1815 op om burgers beter te beschermen tegen de aantoonbare gezondheidsschade van draadloze techniek. Concrete aanbevelingen luidden:
“Minimaliseer blootstelling aan draadloze techniek, met name die van kinderen die het meest risico lijken te lopen op het ontwikkelen van hersentumoren.”
“Geef voorrang aan bekabelde netwerken op school en zorg voor een strikte regulering van het gebruik van mobiele telefoons.”
“Ontwikkel vanuit de ministeries van Onderwijs, Milieu en Volksgezondheid gerichte informatiecampagnes die docenten, ouders en kinderen voorlichten over de risico’s van het gebruik van mobiele telefoons en andere draadloze apparaten.”
Scholen maken ongeïnformeerde beslissingen
De Nederlandse overheid heeft deze oproep naast zich neergelegd en is tegen al haar aanbevelingen in een samenwerking aangegaan met de Telecomindustrie om Nederland te voorzien van een innovatief landelijk draadloos netwerk. Het belichten van de gezondheidsrisico’s is hierbij opgeofferd aan gebruikersgemak en economisch voordeel.
De afgelopen jaren zijn schoolbesturen en directies massaal overgestapt op draadloze netwerken zonder dat de ministeries van Onderwijs en Volksgezondheid hen informeerden over de gezondheidsrisico’s hiervan. Het resultaat is dat scholieren anno 2019 blootgesteld worden aan een milieufactor die een dagelijkse aanslag vormt op hun gezondheid, gedrag en leervermogen. Een risicovol en onverantwoordelijk experiment.
Breed spectrum aan ziektebeelden
Wat laat het onderzoek precies zien? In het Bio-Initiatiefrapport, bestaande uit 27 wetenschappers en artsen, zijn alle onderzoeken naar de gezondheidseffecten van draadloze techniek (radiofrequente straling) tussen 1990 en 2017 opgenomen. Het zijn er 833 waarvan ruim driekwart biologische verstoringen laat zien, variërend van mild tot zeer ernstig. Hierbij gaat het zowel om onafhankelijk als door de industrie gefinancierd onderzoek en om dierstudies, epidemiologisch onderzoek en lange overzichtsstudies.
Blootstelling aan draadloze techniek leidt tot een breed spectrum aan ziektebeelden waar onder: verminderde weerstand met symptomen van griep en verkoudheid, hoofdpijn, slaapstoornissen, vermoeidheid, allergieën, astma, huidproblemen, oxidatieve stress op celniveau, beschadiging van het DNA, de hersenen en het zenuwstelsel, vrije radicalen in levend weefsel, degeneratieve ziektes als Alzheimer en Parkinson, spierziekten als MS, geheugen-, concentratie- en gedragsstoornissen, problemen met zicht en gehoor, hartfalen, kanker (met name hersentumoren) en onvruchtbaarheid.
Veel van deze effecten zijn aantoonbaar ver onder de huidige ‘veilige’ blootstellingsnorm. Deze wetenschappelijke feiten worden helaas bevestigd in de dagelijkse praktijk van bouwbiologen en meetspecialisten. Bij mensen die slapen in waarden boven 0,10 miliwatt/m2 (in NL 45.000 keer onder de toegestane norm voor mobieltjes en 200.000 keer onder de toegestane norm voor zendmasten) zien zij vrijwel altijd chronische gezondheidsklachten en slaapproblemen die onmiddellijk verdwijnen als stralingsbronnen verwijderd en/of afgeschermd worden.
Relatie met kanker overtuigend genoeg aangetoond
In 2011 classificeerde de World Health Organisation (WHO) draadloze apparatuur als milieufactor nog in de categorie ‘mogelijk kankerverwekkend’. Ondertussen zijn we honderden studies verder en leverde een langlopend staatsgefinancierd onderzoek van het National Toxicology Programme in de VS een duidelijke relatie tussen hersentumoren en mobiel bellen.
Een beeld dat in 2017 bevestigd werd in grote overzichtsstudies uit Zweden en India (Carlberg, Hardell PCM5376454; Prasad e.a. PMID 28213724). Daarom stelde Dr. Anthony Miller, Emeritus hoogleraar, oncoloog en voormalig adviseur van de WHO en de International Agency of Research for Cancer in juli 2017 dat draadloze technologie op dit moment, net als tabak, asbest en dioxines, thuishoort in de hoogste klasse kankerverwekkende milieufactoren.
Wetenschappers verenigen zich wereldwijd
Om tegenwicht te bieden aan mondiaal falend overheidsbeleid, hebben 237 wetenschappers uit 41 landen zich inmiddels verenigd in de EMF Alliance. In 2015 riep zij de WHO en de VN op burgers, en met name kinderen, beter te beschermen tegen gezondheidsschade door draadloze technologie. Het appèl werd mede ondertekend door 105 internationale organisaties.
Als blijkt dat deze oproep niet leidt tot de bescherming waar scholieren wereldwijd recht op hebben volgt daarop in 2017 het Reijkjavik-appèl, een internationale oproep van ruim 100 wetenschappers, artsen en gezondheidsinstanties aan scholen en schoolbesturen voor stralingsvrije scholen zonder draadloze techniek mét bekabelde netwerken.
Scholen: Hoge stralingsniveaus, kwetsbare doelgroep
Het Reijkjavik-appèl komt voort uit het besef dat scholieren een verhoogd risico lopen op blijvende gezondheidsschade door radiofrequente straling. Metingen laten zien dat de stralingsniveaus nergens hoger zijn dan in een moderne schoolklas waar scholieren er ook nog eens langdurig aan blootgesteld worden.
Bovendien zijn kinderen vele malen kwetsbaarder voor schade door straling dan volwassenen, zo bleek in 2016 uit een vuistdik rapport van het Franse overheidsorgaan voor voedselveiligheid, arbo en milieu ANSES. In dit rapport wordt gewaarschuwd voor fysieke, cognitieve en psychische schade bij kinderen door draadloze techniek. Hun hersenen en ruggenmerg absorberen veel meer straling terwijl de zogeheten SAR-waarden (Specific Absorption Rates) van mobiele telefoons, bedoeld om het lichaam te beschermen tegen straling, nooit ontwikkeld zijn voor kinderen.
De extreme stralingsniveaus in schoolklassen zijn het gevolg van de hoge dichtheid aan draadloze apparaten per m2 waarbij 30 tot 60 verbonden mobiele apparaten (telefoons, tablets, chromebooks) op 35m2 eerder regel dan uitzondering is. Een tweede factor is de onwetendheid van schoolleidingen en docenten ten aanzien van het veilig gebruik van draadloze techniek. Men heeft doorgaans geen notie van de stralingsniveaus die men draadloos in de klas veroorzaakt, laat staan dat men weet op welke manieren men blootstelling kan verminderen of voorkomen.
Klaslokalen: Factor 16 tot 500.000 boven biologisch veilige norm
Gemeten stralingsniveaus in klassen met draadloze apparatuur variëren globaal tussen ca. 0,05 en 1600 miliwatt/m2. De straling piekt wanneer er Dect-telefoons in de klas staan, data gezocht of gedownload worden en/of wanneer de modus voor Wifi of mobiel dataverkeer aan staat terwijl het basisstation matig tot slecht bereikbaar is. De straling is op zijn sterkst dichtbij het apparaat.
Het Bio-initiatief rapport stelt vast dat gezondheidsschade aantoonbaar is vanaf 0,03 mW/m2 en dat men een factor 10 lager, dus 0,003 mW/m2, als een biologisch veilige grens moet hanteren. Dat is een factor 10 boven de normale achtergrondstraling van de aarde. Volgens deze norm verspreidt slechts één draadloos apparaat in een klas al een schadelijke hoeveelheid straling, laat staan 30 of 50! De straling in een moderne klas overschrijdt in het gunstigste geval 100 keer deze biologisch veilige norm en in het slechtste geval ruim 500.000 keer!
Hieruit volgt de ongemakkelijke conclusie dat draadloze technologie in haar huidige vorm niet veilig gebruikt kan worden. En dat invoering van een algeheel verbod op het gebruik van draadloze techniek de enige manier is waarop gezondheidsschade op school gegarandeerd voorkomen kan worden.
Huidige blootstellingsnorm willekeurig gekozen en verouderd
De huidige blootstellingsnormen voor draadloze technologie zijn in 1998 met veel voorbehoud en willekeur vastgesteld door de International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection, een raad bestaande uit 24 wetenschappers en artsen. Deze verouderde norm voorkomt dat een plastic zak gevuld met water binnen 6 minuten niet meer dan 1 graad Celsius opwarmt maar biedt, zoals inmiddels veelvuldig aangetoond, geen enkele garantie tegen biologische verstoringen op langere termijn.
Paulo Vecchia, voormalig directeur van het ICNIRP, benadrukte al in 2005 dat deze normen geen medische garanties boden en dat het laatste woord er nog niet over gezegd was. In 2008 werden de normen door het Europees Parlement in een vrijwel unanieme stemming bestempeld als ‘verouderd’ waarop bijna alle Europese landen hun blootstellingsnormen aanpasten naar de laatste inzichten. Gek genoeg deed Nederland niets. Terwijl dit land met haar hoge bevolkings- en stralingsdichtheid een aanpassing van de norm het meest nodig had van alle Europese landen.
Situatie op school
Inmiddels vertonen steeds meer scholieren en docenten dagelijks de symptomen die in studies in verband gebracht worden met de korte termijn effecten van draadloze techniek zoals hoofdpijn, verminderde weerstand, concentratie- en gedragsstoornissen, chronische vermoeidheid en slaapproblemen.
Het zijn dezelfde symptomen als die waarmee steeds meer waardevolle leraren via een burn-out afvloeien uit het onderwijs. Scholieren hebben die mogelijkheid niet, die hebben leerplicht. De fysieke en geestelijke druk die zij als gevolg van overbestraling ervaren maakt hen tot ‘lastige, drukke kinderen met concentratie-, leer- en gedragsstoornissen’.
Beleid in andere landen
Steeds meer overheden realiseren zich de ernst en omvang van de situatie en treffen maatregelen om scholieren te beschermen.
Zo dienden de Milieupartij en de Sociaal-Democraten in het Zweedse parlement respectievelijk in 2013 en 2016 een motie in voor het recht van scholieren op een stralingsvrije school zonder draadloze technologie. En hoewel stralingsvrije scholen nog lang geen algemeenheid zijn, groeide de media-aandacht voor het onderwerp in heel Scandinavië wat er aan bijdroeg dat honderden scholen in Zweden, Noorwegen, Denemarken en Finland de afgelopen jaren overschakelden naar een algeheel mobielverbod waarbij telefoons overdag stralingsvrij in metalen kluisjes bewaard worden.
In Frankrijk, waar Wifi op kleuterscholen om gezondheidsredenen al jaren bij wet verboden is, kondigde de Franse minister van onderwijs een nationaal mobielverbod aan voor het basis- en voortgezet onderwijs vanaf medio 2018. Mobiele telefoons worden niet alleen verboden tijdens de lessen maar ook in de pauzes. Hoewel media deze maatregel vooral belichten vanuit de noodzaak tot meer concentratie op school, komt het besluit niet lang nadat twee Franse overheidsorganen rapporten publiceerden over de negatieve gezondheidseffecten van draadloze techniek.
In 2015 kwam het Franse overheidsorgaan voor draadloze communicatie ANFR naar buiten met het schandaal dat 9 van de 10 mobiele telefoons de maximaal toegestane stralingslimieten overschreden. En in 2016 kwam het eerder genoemde ANSES met concrete aanbevelingen om kinderen beter te beschermen tegen schade door draadloze technologie. Hiermee kan de invoering van een nationaal mobielverbod in Frankrijk niet meer los gezien worden van het toegenomen bewustzijn over de negatieve gezondheidseffecten van draadloze techniek.
Het nationale mobielverbod in Frankrijk wakkerde ook in Engeland de publieke discussie over de gezondheidsrisico’s van mobieltjes op school aan. De Daily Mail stelt zich in juni 2018 de hamvraag die al veel te lang vermeden wordt als zij kopt ‘As more countries ban it from the classroom….Is Wifi giving our children cancer?’ Naast Frankrijk en Zweden komen overal ter wereld steeds meer nationale en regionale overheden in beweging om burgers en met name scholieren beter te beschermen tegen de risico’s van draadloze technologie, getuige de lange lijst aan beleidsmaatregelen wereldwijd op de website van de Environmental Health Trust van Dr. Devra Davis.
Overheden in België, Duitsland, Denemarken, Finland, Oostenrijk, Engeland, Italië, Spanje, Roemenië, Rusland, Ierland, Cyprus, Athene, Turkije, Israël, Australië, VS, Nieuw-Zeeland, Canada, Taiwan, Namibië, Tanzania, Chili en Argentinië verlaagden blootstellingslimieten op scholen, organiseerden parlementaire enquêtes of regionale hoorzittingen over de risico’s van draadloze technologie op school en zorgden voor informatiecampagnes voor ouders, docenten en schoolleidingen. Vaak is het aangepaste beleid een direct gevolg van de druk en protesten die onderwijsbonden en/of ouderorganisaties uitgeoefend hebben.
Helaas doet Nederland vooralsnog niets. Het heeft het probleem nog niet eens erkend en wijt de problemen van leerlingen op school hooguit aan de verstrooiende en sociaal belastende werking van social media.
Geen controlerende overheid, expansieve industrie
Het is een wonder te noemen dat draadloze techniek ondanks de aanzwellende wetenschappelijke kritiek toch binnen een paar jaar massaal omarmd is als ‘pedagogisch verantwoord lesmateriaal’. Het is het gevolg van het actieve samenwerkingsverband tussen overheid en Telecomindustrie bij de uitrol van een landelijk draadloos netwerk. Daarbij heeft de overheid haar onafhankelijk controlerende rol in het beschermen van de volksgezondheid verloren.
De overheid ontving in het jaar 2000 zo’n dikke 7 miljard Euro van de Telecomindustrie in ruil voor het vrijgeven van het luchtruim. Daarbij bedongen de Telecomproviders dat de overheid geen aandacht zou vestigen op de mogelijke negatieve gezondheidseffecten (Straling Ongezond, Zembla 2007 deel 3). Met deze deal prioriteerde de Nederlandse overheid het economische belang op korte termijn boven het beschermen van de volksgezondheid op lange termijn. Zij verzuimde het voorzorgsprincipe na te leven zoals dat in de Europese milieuwetgeving omschreven staat. En zij verzuimde haar burgers, in lijn met de oproep van Raad van Europa uit 2011, voor te lichten over de risico’s van draadloze techniek.
En hoewel de meerderheid van al het onderzoek naar deze techniek laat zien dat zij leidt tot biologische verstoringen, wijzen de adviesorganen van de Nederlandse overheid deze onderzoeken categorisch af op basis van zelf geformuleerde criteria van kwaliteit. Hierdoor verdedigen Stichting Kennisplatform Elektromagnetische Velden, de Gezondheidsraad en het Antennebureau tot op de dag van vandaag de onhoudbare stelling ‘Dat er geen enkele aanwijzing is dat draadloze techniek schade veroorzaakt.’ Zodoende ontstaan er bij de overheid ook geen kritische vragen die de samenwerking met de Telecomindustrie verstoren.
Gebrek aan transparantie
Opvallend is dat de zogenaamde onafhankelijke adviesorganen van de overheid niet de openheid en transparantie bieden als de wetenschappers van het Bio-initiatiefrapport. Waar die laatsten openlijk onderzoekslijsten publiceren, delen de adviesorganen van de overheid slechts haar eigen conclusies met het publiek in zogeheten ‘kennisberichten’.
Hoe de overheid tot die kennis gekomen is, valt voor het publiek niet goed te achterhalen. Dus waar burgers de uitspraken van het Bio-initiatiefrapport zelf kunnen toetsen, moet zij de adviesorganen van de overheid op haar woord geloven.
Slecht geïnformeerde keuzes leiden tot ongezond gedrag
In afwezigheid van een zorgzame en beschermende overheid heeft een industrie met expansiedrift scholen met succes kunnen toevoegen aan hun afzetmarkt. Een dikke buit die zij binnengehaald hebben door overheden en scholen het draadloze leren als ‘het leren van de toekomst’ voor te spiegelen. In deze situatie maken ouders, scholen, docenten en beleidsmedewerkers al jarenlang onvolledig geïnformeerde en onverantwoordelijke beslissingen ten aanzien van het gebruik van draadloze techniek op school.
Klokkenluider Dr. Barrie Trower is een voormalig microgolf wapenexpert van de Engelse Koninklijke Marine en spioneerde voor de Engelse geheime dienst. Na zijn pensioen waarschuwt hij regeringen overal ter wereld voor de ernstige gezondheidsrisico’s die kinderen lopen door het gebruik van draadloze techniek. Hij noemt het installeren van Wifi in scholen een criminele daad gezien het feit dat de frequentie dezelfde is als het zogenaamde Moscow signal dat in de koude oorlog als wapen ingezet werd om het immuunsysteem van Amerikaans ambassadepersoneel in Moskou op afstand te verzwakken. Op deze manier zijn Amerikaanse ambassadeleden en hun gezinnen met succes vermoord. Bij limieten onder de huidige blootstellingslimiet.
Tegenwoordig is dit zelfde signaal een consumentenproduct dat in klaslokalen direct boven de hoofden van kinderen hangt. Het grote publiek heeft hier geen weet van. En daarom is het nu algemeen geaccepteerd dat kinderen Wifi-routers en zelfs Wifi-versterkers naast hun bed hebben staan en onbekommerd rondlopen met een mobiel tegen hun hoofd en een laptop of tablet op schoot. Telecom reclames tonen dit dagelijks in een sfeer van gezellig familiegeluk. De meeste ouders en docenten en zelfs artsen kennen de risico’s niet en zo wordt kinderen al op jonge leeftijd ongezond gedrag aangeleerd dat aantoonbaar tot gezondheidsschade leidt.
Afhankelijke media
Helaas functioneren de media hierin niet meer als onafhankelijke waakhond. Zij werden de afgelopen jaren in toenemende mate afhankelijk van inkomsten via draadloze abonnees en reclame-inkomsten uit de Tech-sector. Hoewel de wetenschappelijk kritische geluiden over draadloze techniek voortdurend binnenkomen bij de landelijke persbureaus, halen zij sinds 2006 nog maar zelden de landelijke media. De gezamenlijke stilte van overheid en media geeft burgers het idee dat het wel oke zal zijn met draadloze techniek. ‘Anders hadden ze er wel iets over gehoord of gelezen’, zo redeneert men niet geheel onlogisch.
Sluipreclame
Het laatste restje wantrouwen onder burgers, ouders, docenten en schooldirecties wordt vakkundig weggepoetst door het bedrijfsleven met professioneel ogende blogs. Zoals dat van Juf Debbie. Het lijkt een persoonlijk blog van een geëngageerde juf die tussen haar sociaal bewogen artikelen jubelt over de verdiensten van Gynzy Chromebooks en tablets in de klas. Het is niets meer dan een reclame-tool van Gynzy dat docenten over de drempel helpt bij de aanschaf van draadloze techniek in de klas. Dat Juf Debbie helemaal niet bestaat zal de meeste onschuldige lezers volkomen ontgaan.
Conclusie en eisen
Technologie is alleen maar slim en duurzaam zo lang zij gezond gebruikt kan worden. Dat is bij draadloze netwerken niet het geval. Het bewijs hiervoor is overvloedig aanwezig. Daarmee is het gebruik ervan op school in strijd met het recht van scholieren op een veilige leeromgeving en de bijzondere zorgplicht die scholen hebben.
Bij schadelijke milieufactoren als tabak, alcohol, asbest en hoogspanningsleidingen is de overheid pas in beweging gekomen na een overtuigende hoeveelheid doden. Een onverantwoordelijk en onethisch beleid dat nu zonder voorbehoud wordt losgelaten op schoolgaande kinderen. Daarom eisen wij als ouders dat het voorzorgsprincipe in werking gesteld wordt. Onmiddellijk. Omdat elke dag telt.
Onderzoek uit 2015 laat zien dat vrouwtjesratten die dagelijks een kwartier in de buikstreek worden blootgesteld aan het signaal van een mobiele telefoon, na twee weken nog maar de helft van al hun eicellen overhebben (Bakacak a.o. pubmed 2015). Wat zegt dat over het risico dat kinderen en docenten op school lopen?
Wij willen dat antwoord niet afwachten maar willen verantwoordelijke bestuurders die een totaalverbod invoeren op draadloze technologie op school. Hierbij worden mobieltjes overdag verbannen uit de school en/of in stralingswerende kluisjes bewaard, wordt Wifi op school verboden en zijn scholen verplicht bekabelde netwerken te gebruiken en leerlingen te leren zo veilig mogelijk om te gaan met draadloze technologie. Dit is onze minimale eis. Omdat het de enige manier is waarop scholen de veiligheid en gezondheid van onze leerplichtige kinderen kunnen garanderen. En dat is wel het minste waar zij recht op hebben.
Wendy Schouten,
moeder van vier tieners van 13, 15, 17 en 19 jaar
Draadloze communicatie is een schadelijke milieufactor, zo toont ruim driekwart van al het wetenschappelijke onderzoek naar radiofrequente straling tussen 1990 en 2017.
De huidige blootstellingsnormen zijn 20 jaar verouderd en beschermen niet tegen ernstige biologische schade.
Scholieren behoren tot een risicogroep omdat hun lichaam kwetsbaarder is voor straling terwijl hun blootstelling daaraan op school extreem is.
Zie ook: informatiepagina ‘Straling op school’
Waardeer je deze website?
Overweeg dan ook eens om een donatie te doen, zodat de website ook in de toekomst kan blijven bestaan.