Op 26 november organiseerde Telecompaper hun jaarlijkse congres Telecom Insights voor professionals in de telecomsector. Dit jaar was het thema ‘Het belang van 5G’. Diverse telecombedrijven en aanverwante netwerkpartners waren present om hun visie op 5G te geven.
Het congres was dit jaar vanwege de coronamaatregelen digitaal. Het werd live vanuit de kerk van de voormalige gevangenis Wolvenplein in Utrecht uitgezonden. Een symbolische locatie, want de digitalisering begint inderdaad steeds meer op een gevangenis te lijken, waarin mensen overal gevolgd, gecontroleerd en aangestuurd worden.
Voor stralingsbewuste mensen is het uiteraard ook interessant om te weten wat er tijdens het Telecomcongres is besproken. Pim Uytenbogaardt en Silvia Belgraver bekeken daarom alle presentaties. Het congres maakte vooral duidelijk dat de telecomindustrie helemaal nog niet weet hoe zij geld kunnen verdienen aan 5G en ook dat zij in het geheel niet stilstaan bij de gezondheidsaspecten. Onderstaand een samenvatting van de belangrijkste zaken. Onze opmerkingen staan tussen haakjes vermeld.
Samenvatting congres
Waar staan we nu met 5G?
De veiling van de lage 5G-frequenties is inmiddels achter de rug. De telecombedrijven hebben daar 1,23 miljard euro voor betaald en zijn gestart met de uitrol van 5G. Vooralsnog wordt 5G gebruikt in combinatie met de 4G-netwerken; het zal nog wel enige tijd uren voordat 5G als stand-alone kan functioneren. In 2022 is de veiling van de 3,5 GHz frequenties gepland. De datum voor de 26 GHz frequenties is nog onbekend.
Geconstateerd wordt dat de consument niet zo goed weet wat ze met 5G moet. De consument is dan ook geen aanjager van 5G. De telecomproviders vinden met name de toekomstige veiling van de twee hogere frequentiebanden (3,5 en 26 GHz) interessant, aangezien juist deze frequenties vele nieuwe toepassingen mogelijk maken. Het standpunt is dat alles smart te maken is. De grote vraag is vooral ‘welke toepassingen we kunnen verzinnen’. Vooralsnog is 5G ‘een oplossing, waar het probleem nog voor gevonden moet worden’.
CEO Joost Farwerck van KPN heeft tijdens het Telecom congres van vorig jaar aangegeven dat het eigenlijk niet zo erg was dat 5G vertraagd was, aangezien ze nog op zoek waren naar de business case.
Wat vindt de consument?
De consument is kritischer en mondiger geworden. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de grote demonstraties in Den Haag en Amsterdam. Telecompaper heeft een eigen onderzoek gedaan naar o.a. de vraag of mensen zich zorgen maken over straling van de nieuwe 5G netwerken. Hieruit is gebleken dat van de 1500 respondenten de meesten zich geen zorgen maken. Maar hun onderzoek laat ook zien dat 17% zich wel een beetje zorgen maakt en 6% maakt zich veel zorgen.
[Bijna een kwart van de respondenten maakt zich dus in enige mate zorgen over straling. En dat is opvallend, aangezien de telecom-respondenten waarschijnlijk geen dwarsdoorsnede van de bevolking zijn. Maar het gaat er uiteraard niet alleen om of mensen zich zorgen maken, het gaat er vooral om of die zorgen terecht zijn. De Gezondheidsraad heeft in haar recente Advies over 5G en Gezondheid geconstateerd dat niet uitgesloten kan worden dat straling wel degelijk gezondheidsrisico’s oplevert. Helaas zijn de gezondheidsrisico’s in het geheel niet besproken op het congres.]
Digitaliseringsslag door Covid
Marieke Snoep van KPN constateert dat de wereld in 2020 radicaal is veranderd. Er is een enorme digitaliseringsslag gemaakt door Covid. De digitale oplossingen zorgen o.a. voor online samenwerken, onderwijs op afstand en beeldbellen in de zorg. Voor het bedrijfsleven is een nieuwe manier van werken ontstaan. Er wordt gesteld dat de helft van het werk in de toekomst vanuit huis kan, dat er minder reistijd is en een hogere productiviteit.
We zitten nu in een versnelling van de digitalisering. “Bedrijven die niet online gaan, missen de boot”, aldus KPN. Digitalisering zien zij als gewoon een adoptie van nieuw gedrag in de hele onderneming. Een nieuw business model.
[De wens tot digitalisering is zeker bij een grote groep mensen aanwezig. Maar daar tegenover staat ook een significante groep mensen die zich juist zorgen maakt over de ontmenselijking van de maatschappij. Het is vreemd dat er helemaal geen maatschappelijk debat heeft plaats gevonden over nut en noodzaak van 5G.]
Op zoek naar relevante toepassingen
Geconstateerd wordt dat de 4G netwerken eigenlijk prima zijn en dat 5G voor het reguliere consumentengebruik niet echt nodig is. De capaciteitsvraag gaat wel omhoog, aangezien er sprake is van een explosieve toename van het gebruik van data. 5G gaat met name om het mogelijk maken van nieuwe toepassingen en diensten. De vraag is welke innovaties er precies zullen gaan komen. Momenteel wordt er o.a. gekeken naar toepassingen in de landbouw, vervoer, verkeer en ziekenhuizen. KPN roept iedereen op om samen te zoeken naar relevante toepassingen.
Eén 5G-netwerk of drie?
Jan-Piet Nelissen van Deloitte stelt voor om over te gaan naar één 5G-netwerk in plaats van drie losse netwerken van de individuele providers. Hij stelt dat een netwerk op zich geen onderscheidend vermogen meer heeft; het is een massaproduct geworden (net als water, electra, benzine). Providers kunnen zich onderscheiden via de specifieke diensten en toepassingen op dit netwerk.
Als voordelen ziet hij dat het efficiënter is. De straat hoeft maar één keer open voor graafwerkzaamheden en gemeenten krijgen maar één vergunningsaanvraag in plaats van drie. Qua ruimtelijke ordening hoeven er minder objecten (antennes/small cells) geplaatst te worden en het kost minder geld.
Bij de geldautomaten is bijvoorbeeld recent ook gekozen om met één anonieme automaat (de Geldmaat) te gaan werken en niet meer alle banken hun eigen geldautomaat. Nelissen pleit voor meer onderzoek naar de mogelijkheden voor één infrastructuur. Telecombedrijven moeten dan wel verplicht samenwerken.
“Smart” cities
Een smart city is een stad waarbij informatietechnologie en het Internet der dingen gebruikt worden om de stad te beheren en te besturen. Een smart city bestaat technisch gezien uit drie onderdelen:
- Duizenden 5G zendantennes (in bijvoorbeeld lantarenpalen) voor mobiel bereik
- Een gigantisch ondergronds glasvezelnetwerk dat alles verbindt met
- vele lokale datacenters
Het transport van data (computersignalen) die grote afstanden moeten overbruggen, leidt tot vertraging. Datacenters moeten dan ook bij voorkeur op een afstand van 500 tot 1000 meter komen om snelheid te behouden. Voor 5G is decentralisatie noodzakelijk, wat betekent dat er veel lokale datacenters bij zullen komen.
Eric Kuisch van Eurofiber geeft aan dat een smart city vooral maatwerk betreft. Er zijn veel smaken van connectiviteit die ieder hun eigen eisen stellen aan het netwerk. Hij benadrukt het belang dat er samen met gemeenten gekeken moet worden naar de specifieke vraag naar toepassingen in hun gebied, zodat hier op ingespeeld kan worden met de ondergrondse infrastructuur. Voor 5G is samenwerking met alle betrokken partners van groot belang.
Implementatie “slimme” lantaarnpalen
Heimen Visser van Primevest vertelt dat het voor de realisatie van smart cities momenteel een grote uitdaging is om de benodigde technologie geïmplementeerd te krijgen in de openbare ruimte van alle gemeenten.
TNO heeft twee jaar geleden onderzoek gedaan naar hoe dit het beste gerealiseerd kan worden. Ze hebben geconcludeerd dat lantaarnpalen bij uitstek geschikt zijn om als nieuwe opstelpunten te fungeren voor 5G, wifi, small cells, etc. De lantaarnpalen zijn al voorzien van elektra en de communicatiestructuur ligt er al. De hoogte van 4 tot 8 meter maakt ze zeer geschikt voor cameratoezicht, antennes en Internet of Things-sensoren.
Er zijn 3,5 miljoen lantaarnpalen in Nederland. De schatting is dat 5-10% een “slimme” lantaarnpaal zou moeten worden. Dat zou neerkomen op mobiele antenne-opstelpunten om de 500-800 meter. Verder zijn er elektriciteitsaansluitingen nodig met voldoende capaciteit en aansluitingen op glasvezel internet voor een hoge internetsnelheid.
Visser vertelt dat het ministerie van EZK twee jaar geleden het Actieplan Digitale Connectiviteit heeft gepubliceerd, waarin zij gemeenten verplicht om mee te werken aan de implementatie van 5G, Internet of Things, elektrische laadpalen, cameratoezicht, slimme verkeerslichten, etc. De lantaarnpalen moeten van connectiviteit voorzien gaan worden en hiervoor zijn forse investeringen nodig.
[Dat lantaarnpalen geschikt zouden kunnen zijn is een kant van het verhaal. De andere kant is uiteraard in hoeverre dit ook wenselijk is. Door overal lantaarnpalen als zendantenne te gaan gebruiken, wordt er heel veel straling gegenereerd in de directe leefomgeving van burgers. Mensen die gezondheidsklachten ervaren door straling worden daardoor enorm gehinderd in hun dagelijkse leven. Hier zal wel eerst een oplossing voor gevonden moeten worden.]
Verkoopverhaal aan gemeenten
Om de implementatie van de ‘slimme’ lantaarnpalen goed te kunnen ‘verkopen’ aan de 355 gemeenten adviseert Heimen Visser om gemeenten erop te attenderen dat:
- elke gemeente in Nederland het Klimaatakkoord heeft ondertekend, wat betekent dat ze in 2030 in staat moeten zijn om minimaal 50% energie te besparen. In lantaarnpalen zou dit makkelijk te realiseren zijn, omdat openbare verlichting veel energie verbruikt.
- ze hun lokale ‘smart city’-netwerk kunnen exploiteren, zodat ze kunnen profiteren van de opbrengsten.
- ze kunnen claimen dat ze hiermee voldoen aan drie van de Sustainable Development Goals van de VN.
En tenslotte werd er nog benoemd dat we moeten voorkomen dat de lantaarnpalen straks volhangen met losse lampen, sensoren, camera’s, etc. En dat het onwenselijk is dat er meerdere objecten naast elkaar komen te staan (laadpaal naast betaalpaal). Gemeenten zouden het voortouw moeten nemen om ‘verrommeling’ van de buitenruimte te voorkomen. Alles zou geïntegreerd moeten worden in de lantaarnpalen.
Primevest wil dit project samen met de BNG bank gaan financieren. Ze werken al samen met 35 partners, waaronder aannemers, verlichtingspartijen, mobiele operators, etc. Er wordt geconstateerd dat gemeenten zelf niet voldoende kennis en inzicht hebben in deze materie. Jacob Groote van KPN vindt het noodzaak om alle partijen bij elkaar te brengen en gezamenlijk naar de klant (de gemeente) te gaan.
[Er staat de gemeenten dus een stevig bezoek te wachten. Bijna 90% van de gemeenten heeft te maken met serieuze zorgen van burgers over de gezondheidsrisico’s en naar schatting 3-5% van de burgers ervaart gezondheidsklachten door straling. Hier zal dus wel eerst een oplossing voor gevonden moeten worden. Zo kan er minimaal gedacht worden aan het realiseren van stralingsarme gebieden, zodat deze mensen nog ergens kunnen leven.]
De overheid handvatten geven voor regulering
Daarnaast geeft Heimen Visser aan dat het ook belangrijk is om ‘e.e.a. naar de overheid te duiden en handvatten te geven hoe ze regulering kunnen instellen, zodat ze het land verder kunnen helpen’. Het overleg met de overheid wordt wel als beter ervaren dan vroeger.
[Dit laat zien wat de positie is van de overheid ten opzichte van het machtsblok van de telecomlobby die zelf wil bepalen wat er aan regulering moet komen. Dit verklaart wellicht ook waarom Mona Keijzer er tot onze verbazing voor gekozen heeft om het advies van de Gezondheidsraad te negeren en toch de 26 GHz frequenties beschikbaar te willen stellen. De telecomproviders willen zo snel mogelijk de 26 GHz frequentie benutten, omdat ze die nodig hebben voor hun smart city-toepassingen.]
5G fake news proactief bestrijden
Olaf Swantee van Sunrise Zwitserland (mobiele operator) stelt dat de grootste uitdaging voor 5G is: fake news en de overweldigende hoeveelheid negatief nieuws over 5G. Hij noemt o.a. de berichtgeving over de ‘dode vogels in Den Haag’ (die zelfs leidden tot demonstraties in Zwitserland) en de ‘bomen die doodgaan in Oostenrijk’.
Swantee geeft het dringende advies aan de Nederlandse operators dat het 5G fake news proactief bestreden dient te worden door juist de voordelen voor de samenleving te laten zien (positieve berichtgeving er tegenover stellen). En hij adviseert de Nederlandse operators dat ze de overheid moeten overtuigen dat zij gaan zeggen dat het 5G fake news niet klopt. ‘Als de industrie dat zegt, dan geloven de mensen dat niet.’ Daarnaast kunnen Telecompaper en journalisten hierin een belangrijke rol spelen. Hij adviseert de providers om samen met hun concurrenten als industrie gezamenlijk proactief te gaan communiceren hierover.
[De grote vraag is hier vooral wie bepaalt wat fake news is. De ervaring leert dat zelfs als wij peer-reviewed wetenschappelijke feiten aandragen dat er wel degelijk gezondheidsrisico’s zijn aangetoond, dat we dan alsnog als complotdenkers of gekkies worden weggezet. Alles wat het overheidsstandpunt tegen gaat is ongewenst.]
Focus op economische groei
Een econoom van de ABN AMRO geeft een presentatie over de impact op de economie. Ze constateert o.a. dat er sprake is van een structurele krapte op de arbeidsmarkt omdat we vergrijzen. De economie kan niet meer groeien door meer uren te maken. De andere manier om te groeien is door de productiviteit te verhogen. Dat betekent dat we ‘slimme uren’ zouden moeten maken. Nieuwe innovaties verhogen de efficiency en daarmee de arbeidsproductiviteit (minder menselijk werk). Dit zou volgens hen het antwoord zijn op het toekomstige tekort aan personeel.
Verder maken ze zich zorgen dat we als land al wat achter lopen met 5G, de veiling van de hogere frequenties laat nog op zich wachten. Innovaties zijn nodig om internationaal concurrerend te kunnen blijven en economisch te blijven groeien. Als het buitenland sneller is met 5G dan lopen we het risico dat het buitenland al eerder toepassingen heeft ontwikkeld. De kracht van Nederland ligt in landbouw, voedsel en watermanagement; daar zouden we volgens hen op moeten inzetten voor wat betreft het ontwikkelen van applicaties.
Impact op energieverbruik
Het grootschalig gebruik maken van het Internet of Things, kunstmatige intelligentie (AI) en sensoren heeft uiteraard ook een impact op het energieverbruik. Hun verwachting is dat 5G een factor 7 minder energie gaat verbruiken dan 4G, maar tegelijkertijd worden er door 5G veel nieuwe digitale diensten verwacht die juist weer zorgen voor extra energieverbruik. Ze stellen dat het datagebruik sowieso stijgt, die ontwikkeling is volgens hen een gegeven.
Kritische aandachtspunten
Naast de positieve kanten worden ook een aantal kritische aandachtspunten genoemd. Zoals de risico’s rondom privacy (camera’s met gezichtsherkenning, Google Assistant die meeluistert), eerlijkheid (AI is zo slim als de data die je er in stopt) en discriminatie (het algoritme van de recruitingtool van Amazon bleek vrouwen te discrimineren). Ook wordt de dominante rol van Facebook in de communicatie op social media als zorgelijk gezien.
De maatschappij wil weten op basis waarvan beslissingen worden genomen, wat er met onze data gebeurt en wat algoritmes precies doen.
Eindgesprek
Bij alle sprekers van het congres werd een grote urgentie gevoeld om nu snel door te pakken met de digitalisering. Dit kan volgens hen niet zonder 5G. Innovatie is nodig om de economie draaiend te houden. Het benutten van de hogere frequenties zou daarom versneld moeten worden. Ze ervaren het als een mooie ontwikkeling dat de overheid gaat meedenken met het bedrijfsleven. Er zal nagedacht moeten worden over nieuwe samenwerkingsvormen tussen publieke en private partijen.
[Samenwerking is uiteraard prima, maar de grote vraag is wel in hoeverre de overheid dan nog het publieke belang voorop stelt en zij zich niet laat leiden door de belangen van de winstgedreven telecomlobby en diens aandeelhouders.]
Tot besluit
Het was een bijzondere gewaarwording om tijdens het congres de hele dag geconfronteerd te worden met de eenzijdige focus op de versnelling van de digitalisering, alles moet ‘smart’ gemaakt worden, de economie moet permanent groeien en de concurrentiepositie ten opzichte van het buitenland is leidend.
Het is wellicht begrijpelijk dat de telecomindustrie zich vooral richt op digitalisering, maar het is ook triest om te constateren dat de gezondheidsrisico’s van straling structureel genegeerd worden. En waar kunnen mensen die gezondheidsklachten ervaren door straling straks nog wonen en leven? Is de maatschappij niet van ons allemaal? Wij willen stralingsbewuste burgers hierbij dan ook oproepen om deze problematiek bij hun gemeente onder de aandacht te blijven brengen!
Daarnaast lijkt deze verregaande digitalisering en robotisering van de maatschappij ons een onwenselijke ontwikkeling. De situatie in China laat ons zien dat een gedigitaliseerde wereld al snel begint te lijken op een gevangenis. Uiteindelijk zijn we mensen die behoeften hebben aan menselijk contact, menselijke waarden en de vrijheid om zelf keuzes te kunnen maken.
Pim heeft naar aanleiding van het congres zijn persoonlijke visie in het hiernavolgende bericht opgeschreven. De kersttijd is, zoals hij hierin aangeeft, inderdaad een mooi moment voor bezinning.
Verslag: Pim Uytenbogaardt en Silvia Belgraver
Lees verder:
> Nog meer digitalisering of kiezen we voor handelen vanuit het hart?
Waardeer je deze website?
Overweeg dan ook eens om een donatie te doen, zodat de website ook in de toekomst kan blijven bestaan.