Na drie spannende weken vond op 25 mei de uitspraak plaats van het kort geding dat de stichting Stop5GNL had aangespannen tegen de Nederlandse staat om de uitrol van 5G tegen te houden. Helaas besloot de rechter dat de Staat mag doorgaan met de veiling van frequenties voor 5G. Erg teleurstellend. Toch waren er ook een paar aanknopingspunten die we in ons voordeel kunnen gaan inzetten. En gezien het grote belang voor onze samenleving, gaan alle stralingsbewuste burgerinitiatieven en actiegroepen absoluut door met het zorgen voor meer bewustwording over de gezondheidsrisico’s die er wel degelijk zijn.
De zitting van het kort geding zelf vond al plaats op 4 mei. Je kunt het verslag en de video van die zitting hier terug kijken/lezen. Onderstaand de video van de uitspraak van de rechter (14 minuten) en daar onder een vrije samenvatting en enkele kanttekeningen. En ook goed nieuws: Stichting EHS, de CPLD vereniging en StralingsBewust.info zijn uitgenodigd voor een gezamenlijk gesprek over 5G met staatssecretaris Mona Keijzer.
Staat heeft wel degelijk een eigen verantwoordelijkheid
Voorafgaand aan de inhoudelijke beoordeling van de zaak constateerde de rechter dat de stichting bij de civiele rechter aan het goede adres is. Deze zaak valt niet onder de bestuursrechter zoals de Staat had aangegeven.
Tijdens de zitting op 4 mei verklaarde de Staat dat zij “alleen maar” de frequenties veilt en dat het de telecomproviders zijn die de 5G-technologie toepassen. De rechter stelde in zijn uitspraak dat het “zonneklaar was dat de Staat deze veilingen nu juist optuigt om providers in staat te stellen van start te gaan met de 5G-technologie. En dat de Staat daarmee dus wel degelijk het gebruik van 5G faciliteert”.
Daarnaast kwamen de advocaten tijdens de zitting ook met het argument dat de Staat “niets te kiezen heeft” omdat de uitrol van 5G niets anders is dan het nakomen van een Europese verplichting om (voor 30 juni 2020) de frequentiebanden voor 5G te veilen. Zij stelden dat de stichting een bezwaar tegen de uitgifte van de 5G-banden maar op Europees niveau naar voren moest brengen. De rechter verwierp ook dit argument in zijn uitspraak.
De Telecomcode brengt inderdaad een verplichting tot implementatie van 5G. Maar de rechter vond het vooral van belang “dat de richtlijnen de lidstaten de vrijheid -of beter gezegd de opdracht- geeft te letten op de volksgezondheid. De Staat moet er dus wel degelijk voor zorg dragen dat burgers niet zodanig worden blootgesteld aan EMV (straling) dat de volksgezondheid in het gedrang komt. Dus dat betekent dat de Staat een eigen verantwoordelijkheid heeft en daar kan de Staat ook op worden aangesproken.” Aldus de rechter.
Rechter kan wetenschappelijk debat niet wegen
Het volgende punt was het verschil van opvatting tussen de Staat en de stichting of 5G veilig is voor de gezondheid. De stichting heeft vele onafhankelijke goed onderbouwde peer-reviewed wetenschappelijke onderzoeken aangedragen, waaruit wel degelijk gezondheidseffecten door straling zijn gebleken. De rechter constateerde allereerst het volgende:
“U moet zich realiseren dat een rechter in kort geding de waarde van standpunten in een wetenschappelijk debat zelf niet goed kan wegen.”
Dat is uiteraard begrijpelijk, de rechter is geen wetenschapper. Maar het is wel zeer betreurenswaardig dat hij vervolgens in zijn uitspraak volledig en eenzijdig het betoog van de Staat volgde, waarin werd aangegeven dat de aangeleverde onderzoeken niet voldeden aan hun eigen criteria en maatstaven. Het blijft surrealistisch om te zien hoe er uitsluitend wordt vastgehouden aan hun eigen onderzoeksmethoden en hoe alles wat buiten dat denkkader valt structureel wordt genegeerd.
Maar de vraag in het kort geding is natuurlijk niet of de rechter wil bepalen welke aangedragen wetenschappers gelijk hebben. Het gaat erom dat er sprake is van wetenschappelijke onenigheid over de gezondheidseffecten en gezien de mogelijke ernstige effecten op de volksgezondheid zou hier het voorzorgsprincipe moeten worden toegepast. Zelfs volgens de definities van de Gezondheidsraad zou dit hier aan de orde zijn.
Waarom niet rapport Gezondheidsraad afwachten?
In november 2019 heeft de Tweede Kamer de Gezondheidsraad verzocht om een volledig en relevant onderzoek te doen naar alle gezondheidsrisico’s van straling, specifiek in relatie tot 5G. Het rapport van de Gezondheidsraad wordt verwacht in juli 2020. Mijn grote vraag is waarom er nu dan toch voor wordt gekozen om niet eerst deze rapportage af te wachten voordat de Staat overgaat tot een frequentieveiling van 5G. Die ene maand uitstel maakt dan toch ook niet meer uit? Er zijn vele landen die de frequentieveiling hebben uitgesteld tot na 30 juni, dus er is geen enkele reden waarom Nederland dit ook niet zou kunnen doen.
Sterker nog, er is juist alle reden voor om dit advies af te wachten. Professor Hans Kromhout, voorzitter van de commissie EMV van diezelfde Gezondheidsraad, deed op 23 maart zeer kritische uitspraken in De Telegraaf. Zo stelde hij dat het NTP-onderzoek (dat constateerde dat ratten tumoren kregen bij blootstelling aan EMV) wel degelijk goed uitgevoerde studies betrof en dat de beoordeling van 5G vanwege het economisch belang haaks staat op de zorgvuldige manier waarop we omgaan met andere blootstellingen, zoals aan chemische stoffen, bestrijdingsmiddelen of medicijnen.
En prof. Kromhout zei over de ICNIRP-normen: “Er wordt geen blootstelling van individuen gemeten, geen toekomstscenario’s van blootstelling doorgerekend en geen eventuele gezondheidsrisico’s ingeschat. Dat moet anders. Je moet de industrie niet zomaar haar gang laten gaan. Weldoordachte afwegingen vooraf – zegeningen versus risico’s – zijn ook in dit dossier noodzakelijk.”
Het is dan ook hoogst opmerkelijk dat de rechter niet op z’n minst heeft geoordeeld dat het advies over 5G aan de Tweede Kamer moet worden afgewacht. Want wat gaat er gebeuren als de Staat bij de frequentieveiling straks minimaal 914 miljoen aan inkomsten heeft ontvangen van de telecombedrijven en als daarna alsnog blijkt dat de Gezondheidsraad serieuze bedenkingen noemt in haar rapportage? Dat is toch de omgekeerde wereld?
ICNIRP versus Gezondheidsraad
En prof. Kromhout deed nog meer uitspraken, want hij stelde in datzelfde artikel ook “het wel bijzonder te vinden dat de ICNIRP-normen zo veel zegkracht hebben gekregen in Europa. Hij onderschrijft de kritiek op selectieprocedures van ICNIRP. Het is een beetje een ondoorzichtige club. Hoe kandidaten worden verkozen, is niet duidelijk. Noem het zelfbevlekkend. In die zin heeft het niet echt een onafhankelijke status.”
“Prof. Kromhout moet als voorzitter van een speciale commissie Elektromagnetische Velden van de Gezondheidsraad nu advies gaan uitbrengen aan de Tweede Kamer over 5G, terwijl in diezelfde commissie ICNIRP-voorzitter Eric van Rongen de secretaris is. Van Rongen wijst erop dat benoemingen intern gebeuren en dat ICNIRP als zelfstandig orgaan geen verantwoording hoeft af te leggen aan bijvoorbeeld regeringen.”
Het is toch wel heel bijzonder dat een private groep als ICNIRP, bestaande uit 13 personen, eenzijdig de normen voor heel Europa kan bepalen en dat de bestaande belangenverstrengeling gewoon voort kan duren. Het is dan ook onbegrijpelijk dat de rechter hier geen enkel probleem in ziet.
Staat hoeft niet te bewijzen dat 5G geen enkel risico oplevert
De rechter gaf vervolgens aan dat de Staat zich verder liet adviseren door de Gezondheidsraad en het RIVM. “De Gezondheidsraad heeft geconcludeerd dat niet te bewijzen is dat nadelige effecten op de gezondheid er absoluut niet kunnen zijn. […] Volgens het RIVM geven alle wetenschappelijke onderzoeken samen geen bewijs dat blootstelling onder de ICNIRP-limieten schadelijk is.” [N.B. bij de zitting van het kort geding was Rianne Stam aanwezig, senior wetenschappelijk medewerker van het RIVM; zij is tevens lid van de scientific expertgroep van de ICNIRP.]
De rechter concludeert dat de Staat zijn beleid afstemt op rapporten van deskundigen die deugdelijk tot stand zijn gekomen. Hem is niet gebleken dat adviseurs van de Staat bewust onderzoeken hebben genegeerd die wel lijken te wijzen op gezondheidsrisico’s van de uitrol van 5G. Hij stelt dat:
“Van de Staat kan in redelijkheid niet worden verlangd te bewijzen dat 5G geen enkel risico voor de gezondheid oplevert, vooral niet omdat een negatief verband niet of nauwelijks te bewijzen is.”
Ook het voorzorgsbeginsel legt de rechter anders uit. Hij vindt dat het beginsel niet zover gaat dat ieder risico voor de gezondheid moet worden voorkomen. Wel moet er op een gestructureerde wijze – en zo volledig mogelijk – risico’s voor mens en milieu in kaart worden gebracht en geëvalueerd. En vervolgens moeten de meest in aanmerking komende preventieve maatregelen worden genomen.
Uitrol 5G niet volstrekt onomkeerbaar
De rechter is van oordeel dat “de Staat dit beginsel naleeft door de ICNIRP-richtlijnen te hanteren, door de naleving van de limieten te controleren, en door geregeld nieuw onderzoek te laten plaats vinden naar mogelijke nieuwe inzichten over gezondheidsrisico’s. Op dit moment is nog niet duidelijk wat de precieze mate van blootstelling aan EMV zal zijn na de uitrol van 5G.
De Staat zal dat blijven monitoren en heeft verklaart in te zullen grijpen als blijkt dat blootstellingslimieten worden overschreden. En als blijkt dat toch gezondheidsrisico’s bestaan bij blootstelling aan EMV onder de limieten die momenteel veilig worden geacht dan zal de Staat ingrijpen. In zoverre is dus de uitrol van 5G niet volstrekt onomkeerbaar.
Onder deze omstandigheden en in de situatie dat de Staat via deskundigen de vinger nadrukkelijk aan de pols houdt, en waar de gezondheid in gevaar dreigt te komen ingrijpt bestaat er geen aanleiding voor mij als voorzieningenrechter een verbod te geven.” Aldus de rechter. En daarmee is de vordering van de stichting Stop5GNL afgewezen.
Er wordt niet naar burgers geluisterd
Uiteraard is dit voor ons een uitermate teleurstellende uitspraak. Allerlei organisaties en burgerinitiatieven zijn al jarenlang bezig om te zorgen voor meer bewustwording over de gezondheidsrisico’s van straling en nog altijd wordt dit niet serieus genomen. Nog los van de almaar voortdurende discussie over onderzoeken en wetenschap is het heel erg treurig om te moeten constateren dat er niet naar burgers geluisterd wordt.
Vele duizenden mensen (naar schatting 3% van de bevolking) ervaren namelijk wel degelijk (ernstige) gezondheidsklachten door straling. Je lichaam vertelt je luid en duidelijk wat er aan de hand is. Het fenomeen ‘bron weg, klacht weg’ maakt zeer inzichtelijk dat de klachten stralingsgerelateerd zijn. Waarom wordt er niet gewoon naar mensen geluisterd? Waarom moeten er eerst nog veel meer mensen gezondheidsklachten gaan ervaren voordat er wel wordt ingegrepen? Want één ding is zeker, vroeger of later komt de waarheid boven tafel. En tot het zover is, gaan wij door met onze bewustmakende activiteiten. Uiteraard op vreedzame wijze.
Hoe verder?
De stichting Stop5GNL is zich momenteel aan het beraden of zij een bodemprocedure gaat starten. Daarnaast heeft de rechter in zijn uitspraak wel de opening geboden dat de Staat verplicht is regelmatig nieuw onderzoek te laten plaats vinden naar mogelijke nieuwe inzichten over gezondheidsrisico’s. En dat als er gezondheidsrisico’s blijken te zijn onder de limieten, dan moet de Staat ingrijpen. Dus dat biedt zeker wel aanknopingspunten om verdere invulling aan te geven.
Onlangs plaatsten we bijvoorbeeld al een onderzoeksvoorstel van Dick K.F. Meijer, em. hoogleraar van RU Groningen, voor een gezamenlijk onderzoeksproject naar de gezondheidseffecten van 4G en 5G. Hij is momenteel bezig met het oprichten van een breed platform voor wetenschappers in ons land. Dit kan wellicht de wetenschappelijke patstelling overbruggen.
En tot onze verbazing zijn we (stichting EHS, CPLD vereniging en StralingsBewust.info) door staatssecretaris Mona Keijzer uitgenodigd voor een gezamenlijk gesprek op 10 juni om onze zorgen over 5G met haar te bespreken. We doen al jarenlang pogingen om met haar in gesprek te komen en de timing van de uitnodiging is wel heel opvallend. Maar we gaan absoluut volop van de gelegenheid gebruik maken om ervoor te zorgen dat er nu op z’n minst daadwerkelijk concrete serieuze oplossingen gaan komen voor stralingsgevoeligen. We houden jullie op de hoogte!
Silvia Belgraver
Lees ook:
> Stop5GNL: Hoger beroep tegen uitspraak kort geding is officieel ingediend
> Verslag kort geding tegen uitrol 5G
> ICNIRP richtlijnen bieden geen bescherming tegen schadelijke effecten voor de gezondheid
Waardeer je deze website?
Overweeg dan ook eens om een donatie te doen, zodat de website ook in de toekomst kan blijven bestaan.